Üretim sahasında herkesin isteği aynıdır: hatasız ürün.
Ama gerçek dünyada hatalar olur. İnsan unutabilir, dikkati dağılabilir, yanlış parça seçebilir.
Peki çözüm sadece hataları yakalamak mıdır?
Hayır. Asıl çözüm, hataların oluşmasını baştan engellemektir. İşte bu anlayışın adı Poka-Yoke’dir.
Poka-Yoke Nedir?
Poka-Yoke, Japonca’da “hataları önleme” anlamına gelir.
Shigeo Shingo tarafından Toyota’da geliştirilen bu yaklaşımın özü şudur:
“İnsanın hata yapma ihtimalini azalt, hata oluşmadan önle.”
Bu sayede kalite, son kontrolde değil, sürecin tam ortasında güvence altına alınır.
Neden Gereklidir?
- Çünkü kontrol sonrası düzeltmeler maliyetlidir.
- Çünkü hatalar müşteriye ulaşmadan önlenirse güven korunur.
- Çünkü çalışan hata yapma korkusu yerine güvenle işine odaklanır.
Kısacası Poka-Yoke, hem kaliteyi hem de morali artırır.
Poka-Yoke Yöntemleri
Poka-Yoke çözümleri çoğu zaman basittir, ama etkileri büyüktür:
- Fiziksel engeller – Yanlış parçanın takılmasını imkânsız hale getirmek.
- Örn: Farklı şekilli parçaların sadece doğru yuvaya oturması.
- Uyarı sistemleri – Yanlış durum oluştuğunda ışık veya sesle ikaz etmek.
- Örn: Emniyet kemeri takılmadığında araçtaki ikaz sesi.
- Dizayn basitleştirme – İşlem adımlarını öyle tasarlamak ki hata yapma ihtimali en aza insin.
- Örn: USB’nin sadece tek yönde takılabilmesi.
Günlük Hayattan Poka-Yoke
Aslında Poka-Yoke sadece fabrikada değil, hayatın her yerinde vardır:
- Çamaşır makinesi kapağı kapalı değilse çalışmaz.
- Fırında zamanlayıcı alarm çalar.
- Elektrik prizleri çocuk korumalı yapılır.
Her biri, hatayı yakalamak yerine önlemeye yönelik küçük çözümlerdir.
Poka-Yoke ve Yalın Kültür
Poka-Yoke, yalın üretimin “hataları gizleme değil, görünür kılma” felsefesine tam uyar.
Hata olduğunda cezalandırmak yerine, süreci iyileştirmek gerektiğini hatırlatır.
Çünkü problem, çoğu zaman “insan” değil, “sistem”dir.
Kalite, son kontrolde aranmaz; süreç içinde üretilir.
Poka-Yoke, bu anlayışı hayata geçirmenin en basit ama en güçlü yollarından biridir.
“Hata insana mahsustur; Poka-Yoke ise hatasız sistemler kurmanın sanatıdır.”